برای ورود به هر شغل و حرفهای وجود برخی مهارت‌ها ضروری است. برخی از این مهارت‌ها با تحصیل و آموزش به دست می‌آیند و فرد با کسب این مهارت‌ها می‌تواند وارد یک شغل شود و در آن شغل کسب درآمد کند، مانند مهارتهای یک دندانپزشک. به این دسته از مهارت‌ها، مهارتهای سخت یا Hard Skills می‌گوئیم.
اما برخی دیگر از مهارت‌ها نیز وجود دارند که شاید در بدو ورود به یک شغل ضروری به نظر نرسند، اما برای ادامه شغل و کسب موفقیت و رقابت با دیگران، مطمئنا به آن‌ها نیاز پیدا خواهیم کرد. به این مهارت‌ها، مهارتهای نرم یا Soft Skills می‌گوئیم.
یک پزشک با ورود به حرفه‌ی پزشکی، دوره‌های آموزشی سختی را شروع می‌کند که این آموزش‌ها وی را به دانش لازم برای پزشک شدن مجهز می‌نماید. دانشجویان پزشکی، بخش زیادی از زمان خود را صرف یادگیری مهارتهای دشوار برای مثال حفظ کردن فرآیندهای بدن، بیماری‌ها و روش‌های درمان می‌کنند.
علاوه بر این‌ها، یک پزشک ملزم است در این مسیر مهارتهای نرم حیاتی مانند مهارتهای ارتباطی را در خود پرورش دهد. داشتن ترکیب متوازن و مناسبی از مهارتهای سخت و نرم، برای مثال رفتار عالی بر بالین بیمار، حرفهای بودن و توانایی تجزیه و تحلیل شرح حال بیمار و به یادآوردن سریع اطلاعات پزشکی، می‌تواند از یک نفر، پزشکی برجسته بسازد.
از مهارتهای نرم می‌توان به مهارتهای زیر اشاره کرد:
- مهارت حل مسئله؛
- مهارتهای برقراری ارتباط موثر؛
- مهارتهای مدیریت فردی؛
- انگیزه؛
- سازگاری| انعطاف‌پذیری؛
در این مقاله از طبوان به مهم‌ترین مهارتهای ارتباطی مورد نیاز پزشکان اشاره می‌کنیم.
«پزشکی حرفه‌ایست که توانایی جادویی آن در ارتباط بین فردی بیمار و پزشک نهفته است.»
مهارتهای ارتباطی موردنیاز پزشکان
یک پزشک، تمام روز خود را به تعامل با بیماران و همکارانش سپری می‌کند. این به این معنی است که یک پزشک برای موفقیت در حرفه خود به مهارتهای ارتباطی خیلی خوبی نیاز دارد. برخورداری از مهارتهای ارتباطی قوی به پزشکان کمک می‌کند تا بتوانند ارتباط موثرتری با بیمار خود برقرار کنند و بهتر علائم بیمار خود را درک کنند. این موضوع به تشخیص درست بیماری و بهترین شیوه درمان می‌انجامد.
علاوه بر این پزشکان باید بتوانند به صورت کلامی با همکاران خود ارتباط برقرار کنند تا درمان صحیح بیماران با موفقیت انجام شود.
مهم‌ترین مهارتهای ارتباطی موردنیاز پزشکان
برخی از مهم‌ترین مهارتهای ارتباطی پزشکان عبارتند از:
- ارتباط کلامی (شفاهی)
- وضوح و شفافیت گفتار
- احترام
- همدلی
- گوش دادن فعال
- ارتباطات غیرکلامی (زبان بدن)
- هماهنگی سبک ارتباطی خود با بیمار
1-گوش دادن فعال
یکی از بهترین راه‌های برای برقراری ارتباط موثر بین پزشک و بیمار، گوش دادن فعال است. هیچ بیماری دوست ندارد با پزشکی ارتباط برقرار کند که در حین مکالمه به حرفهای او گوش نمی‌دهد و برای صحبت‌های او ارزش قائل نمی‌شود.
اگر شما شنونده خوبی نباشید، نمی‌توانید از میان گفته‌ها و شرح حالی که بیمار به شما می‌دهد، بیماری او را به درستی تشخیص دهید، در نتیجه نمی‌توانید بهترین درمان را برای او به کار گیرید.
برای ارتقاء این مهارت لازم است وقت صرف کنید و گوش دادن فعال را تمرین کنید. گوش دادن فعال شامل توجه دقیق به آنچه بیمارتان می‌گوید، پرسیدن سوالات دقیق و تصدیق صحبت‌های بیمار برای اطمینان از اینکه صحبت‌های او را متوجه شدید می‌باشد.
شما از طریق گوش دادن فعال می‌توانید درک درستی از صحبت‌های بیمار داشته باشید و می‌توانید پاسخ درستی به سوالاتی که بیمار در حین مکالمه مطرح می‌کند، بدهید.
2-ارتباطات غیرکلامی
ارتباطات غیرکلامی شامل تن صدا، تماس چشمی، زبان بدن، حالات چهره و غیره است. مواردی که ذکر شد در انتقال پیام تاثیر بسزایی دارند.
-تماس چشمی
تماس چشمی مهم است؛ شما با نگاه کردن به چشمان بیمار، به او نشان می‌دهید که به صحبت‌های او گوش می‌کنید و بر صحبت‌هایی که بین شما رد و بدل می‌شود، تمرکز دارید.
البته توجه داشته باشید که به بیمار خیره نگاه نکنید، نگاه خیره موجب اذیت فرد مقابل می‌شود.
-زبان بدن
گاهی آنچه بیمار نمی‌گوید از آنچه بیمار از آنچه می‌گوید و بر سر زبان می‌آورد، مهم‌تر است! زبان بدن مجموعه رفتارهای فیزیکی و غیرجسمانی است که فرد از آن برای انتقال پیام و برقراری رابطه با دیگران استفاده می‌کند.
زبان بدن نه تنها نشان می‌دهد که پزشک به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه چه احساسی درباره بیمار دارد، بلکه می‌تواند بر ادراک بیمار از پزشک نیز تاثیر بگذارد.
-لحن و تن صدا
علاوه بر آنچه بر اینکه آنچه به بیمار می‌گوئید مهم است، لحنی که با آن جملات خود را بیان می‌کنید نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اغلب لحن صدا تاثیر به مراتب بیشتری نسبت به چیزی که به آن اشاره می‌کنید، می‌گذارد. لحن موثر می‌تواند به شما در ایجاد ارتباط موثر با بیمار و حرف شنوی بیمار از شما بسیار اثرگذار باشد.
3- ارتباطات کلامی (شفاهی)
مهارتهای ارتباط کلامی پزشک، یکی از مهم‌ترین عوامل در معاینه و مشاوره بیمار می‌باشد و برای کسب اطلاعات لازم از بیمار و در نتیجه تشخیص و درمان بیماری ضروری است.
یکی از عوامل رضایتمندی بیماران، داشتن تعامل کلامی مناسب با پزشک معالج خود می‌باشد. بر طبق منشور حقوق بیمار، معاینه و مشاور پزشک با بیمار باید با در نظر گرتن متغییرهایی مانند زبان، سن و جنسیت بیماران باشد و اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله زبان، سطح تحصیلات و توان درک در اختیار بیمار قرار گیرد.
عدم برقراری یک ارتباط مناسب منجر به شکست در روند درمان بیمار می‌شود و از طرف دیگر رضایت از ارتباط مناسب در تعاملات بین پزشکان و بیماران می‌تواند منجر به تسریع در روند درمان شود.
4- وضوح و شفافیت گفتار
یک ارتباط کلامی خوب، ارتباطی است که خلاصه مفید باشد. در برقراری ارتباط به صورت کلامی، نه زیاد و نه کم صحبت کنید و سعی کنید پیام خود را با کم‌ترین و ساده‌ترین کلمات به بیمار منتقل کنید.
در گفتگوی رودرو با بیمار یا مشاوره‌های تلفنی و آنلاین، پیام خود را به صورت واضح و مشخص بیان کنید. اگر با سرعت بالا حرف بزنید، مخاطب متوجه صحبت‌های شما نخواهد شد، یا اگر آهسته صحبت کنید، مخاطب خسته خواهد شد.
نکته: قبل از صحبت کردن با بیمار به آنچه قرار است بگوئید، دقیق فکر کنید. فکر کردن قبل از صحبت کردن از سردرگمی بیمار شما جلوگیری می‌کند.
5- همدلی
بر مبنای تعریف کارل راجرز، همدلی به معنای درک دنیای شخصی اطرافیان به شکلی که انگار دنیای خودتان است، می‌باشد. همدلی یعنی تجربه حس خشم، ترس و سردرگمی بیمار بدون اینکه شما خشمگین، ترسیده یا سردرگم باشید. در همدلی شما قادرید دنیای دیگران را از نگاه آن‌ها ببینید. به بیانی دیگر، همدلی درک معنای حرف، تجربه و احساسات بیمارتان است و همزمان شما قادرید این احساسات را درونی نکنید و نسبت به آن واکنش‌های شدید نشان ندهید.
برای مثال، لازم نیست تک‌تک بیماری‌ها را تجربه کنید تا بتوانید احساس بیمار خود را درک کنید. بلکه شما می‌توانید خود را به جای او و در موقعیت او قرار دهید. دنیا را از دید او ببینید.
6- احترام
“احترام” منشأ جذابیت و محبوبیت است. پزشکی که تحت هر شرایطی حرمت بیمارش را حفظ نماید و برای او احترام ویژه‌ای قائل باشد، در واقع به خود احترام گذاشته است. اگر پزشک با همه بیماران خود مانند اعضای خانواده یا فردی شاخص رفتار کند و با احترام، دلسوزی و همدلی فرآیند درمان را انجام دهد، بی‌شک به پزشکی محبوب بدل خواهد شد.
میزان احترام گذاشتن شما به دیگران زمانی مشخص می‌شود که برای همه بیماران به یک میزان ارزش قائل شوید. در واقع همان احترامی که برای یک بیمار با بضاعت قائل هستید و به هنگام ورود به نشانه احترام بلند می‌شوید، برای یک بیمار کم بضاعت که وارد مطب یا کلینیک می‌شود، همان احترام را قائل باشیم و به نشانه احترام در مقابل او بلند شویم.
یکی از آزاردهنده‌ترین رفتارهایی که می‌تواند نشان از بی‌احترامی به بیمار باشد، این است، زمانی که او صحبت می‌کند نسبت به حرفهای او بی‌تفاوت باشید و برای مثال با موبایل خود کار کنید.
به بیمارتان خس خوب شنیده شدن را بدهید و به صحبت‌هایش گوش دهید. خود را جای بیمارتان بگذارید. در این شرایط دوست دارید موقع صحبت کردن، طرف مقابل شما چه رفتاری داشته باشد؟ همان رفتار را برای بیمار خود درنظر بگیرید.
7- هماهنگی سبک ارتباطی خود با بیمار
برای اینکه بتوانید ارتباطی موثر با بیمار خود برقرار کنید لازم است ابتدا بیمار خود را بسنجید و مناسب‌ترین شیوه ارتباط با او را بررسی کنید.
برای مثال در حالی که برخی از رفتارها در یک فرهنگ کاملا قابل قبول است، اما این رفتارها در فرهنگ دیگر بسیار بی‌ادبانه است. پزشکان باید تشخیص دهند که هر بیمار فرهنگ و آداب و رسوم متمایز خود را دارد. این امر، نحوه تعامل پزشک با بیماران را بر اساس این هنجارها تنظیم می‌کند.
پزشکی که فرهنگ، ارزش‌ها و اعتقادات منحصربفرد بیمار خود را طی تعاملات درنظر می‌گیرد، می‌تواند ارتباط موثرتر و بهتری با بیمار برقرار کند. این کار سبب می‌شود که بیماران خود را مورد احترام بدانند و در نتیجه احترام پزشک را حفظ کنند.
جمع بندی
ارتباط موثر پزشک و بیمار، هنر پزشکی و یک مولفه حیاتی در ارائه مراقبت‌های سلامت است. سه هدف اصلی ارتباطات پزشک و بیمار، شامل موارد زیر هستند:
- ایجاد رابطه بین‌فردی خوب
- تسهیل تبادل اطلاعات
- مشارکت بیمار در فرآیند تصمیم‌گییری
ارتباط خوب پزشک و بیمار این پتانسیل را دارد که به تنظیم احساسات بیماران و تسهیل درک پزشک از اطلاعات پزشکی کمک کند. این امر امکان شناسایی بهتر نیازها، ادراکات و انتظارات بیمار را می‌دهد.
بیمارانی که ارتباط خوبی با پزشک خود دارند، به احتمال بیشتر از مشاوره و توصیه‌های پزشک و عمل کردن به درمان تجویزه شده، پیروی می‌کنند.
